Dobre praktyki pisania kodu – ucz się od twórców WordPressa

WordPress - dobre praktyki kodowania

Zanim małe dziecko nauczy się mówić, dużo słucha. To czego słucha będzie miało wpływ na to, jak później będzie się wysławiać. Prawie wszyscy najwybitniejsi pisarze tego świata przyznają w wywiadach, że zawsze dużo czytali.

Podobnie jest w stawaniu się coraz lepszym programistą. Czytanie dobrego kodu to podstawa. „Good programmers read good code” przeczytałam gdzieś kiedyś, z czym się zgodziłam, ale zaraz w mojej głowie pojawiło się pytanie: „Ale skąd brać dobre wzorce?”. Jak oddzielić ziarna od plew?

W dzisiejszym artykule pokażę, ile jako programista WordPress możesz nauczyć się analizując dobry kod. Jako przykład posłużą nam kody źródłowe świeżutkiego wydania motywu Twenty Twelve, najnowszego tak zwanego domyślnego motywu WordPressa.

Dlaczego źródła motywu Twenty Twelve to dobry wzorzec do nauki?

  • Motyw dystrybuowany z paczką instalacyjną WordPressa będzie będzie używany przez tysiące ludzi na całym świecie.
    • Takie audytorium zobowiązuje. Należy się spodziewać kodów wysokiej jakości.
    • Zanim motyw przeznaczony do użycia na masową skalę zostanie oficjalnie przekazany całemu światu musi być wcześniej dobrze przetestowany.
  • Autorami motywu Twenty Twelve są twórcy WordPressa, a zatem:
    • znają WordPressa od podszewki
    • wiedzą, jak optymalnie go wykorzystać
    • w małym palcu mają standardy pisania motywów
    • są na bieżąco z trendami i standardami obowiązującymi na świecie (HTML5, responsive web design).
  • Twenty Twelve został napisany z myślą o tworzeniu motywów potomnych. Oznacza to, że:
    • kod będzie czytany i modyfikowany przez innych programistów. Musi być zatem czytelny i łatwo rozszerzalny.
    • postawiono w nim na prostotę i minimalizm (brak tzw. bajerów jest jego niewątpliwą zaletą)

Gdzie znaleźć źródła motywu Twenty Twelve

  • wraz z wydaniem WordPressa w wersji 3.5 motyw znajdziemy w każdej paczce z instalką WordPressa
  • już teraz można pobrać pliki z repozytorium WordPressa
  • a tu zobaczysz demo motywu

Zacznijmy od header.php

Za wygenerowanie początkowych linijek strony WordPressowej odpowiada najczęściej plik header.php

Plik header.php motywu Twenty Twelve to tylko 51 lini kodu. Tylko i aż. Zobacz, jak wiele można się nauczyć z tych parudziesięciu linijek.

Poniżej kod pliku header.php motywu Twenty Twelve, w którym zaznaczyłam linie warte szczególnej uwagi. Żeby nie zaciemniać obrazka jest to tylko część kodu, któremu przyjrzymy się szczegółowo w dalszej części artykułu.

Rys. 1. - kod pliku header.php motywu Twety Twelve
Rys. 1. – kod pliku header.php motywu Twety Twelve

1. HTML5 – bądź na bieżąco ze standardami

Pierwszą rzeczą, którą dostrzegamy jest wykorzystanie HTML5. Świadczy o tym krótka forma <!DOCTYPE html> oraz użycie specyficznych tagów i roli

  • <header role=”banner”></header>
  • <hgroup></group>
  • <nav role=”navigation”></navigation>

Dlaczego warto postawić na HTML5

  • Przejrzystość kodu. Tak zapisany kod staje się czytelniejszy. Rzut oka i widać nie tylko gdzie dany blok się kończy, lecz również szybko można odgadnąć za wygenerowanie której części strony (header, menu, footer) jest odpowiedzialny.
  • Dostępność.Tak zapisane bloki mają odpowiednią semantykę, czyli konretne znaczenie. Może to być wykorzystane np. przez czytniki ekranów i przyczynić do zwiększenia dostępności strony.
  • Podążanie za trendami i standardami. HTML5 to przyszłość, która dzieje się już dziś. Jeśli chcesz się rozwijać w działce webdevelopmentu prędzej czy później będziesz zmuszony do postawienia na HTML5. Dlaczego nie wyrobić sobie dobrych praktyk już teraz?

Jeśli te argumenty nie przekonały Cię jeszcze do wykorzystania HTML5, proponuję doczytać pozostałych 7 powodów, dla których warto zainteresować się tym językiem w tym artykule.

Wsparcie HTML5 przez przeglądarki

Nie wszystkie przeglądarki wspierają HTML5. Internet Explorer dopiero od wersji 9 sobie z nim radzi. Z pliku header.php motywu Twenty Twelve dowiesz się również, jaki sposób zmusić starsze wersje tej przeglądarki do współdziałania wersją 5. HTML-a. Zobacz linie 24-27, w których autorzy posiłkują się wykorzystaniem skryptu Shiv.

2. Unikaj hardkodowania

W pliku header.php zauważysz kilkukrotne wykorzystanie funkcji bloginfo, z różnymi parametrami. Za jej pomocą można odczytać m.in.:

  • tytuł bloga
  • wersję językową WordPressa
  • sposób kodowania strony
  • URL strony głównej
  • URL motywu
  • nr wersji WordPressa, której używasz

Odwołanie się do tych wartości poprzez funkcję bloginfo pozwoli Ci stworzyc stronę bardziej uniwersalną, niezależną od konkretnej instalacji (nigdy nie wolno hardkodować URL-a witryny w plikach źródłowych!) i łatwiej modyfikowalną przez użytkownika.

3: Korzystaj z filtrów – będzie zwięźle i elegancko

Kiedy nauczysz się dobrze wykorzystywać filtry WordPressa mało który problem będzie stanowił dla Ciebie zagwózdkę. Umiejętne posługiwanie się filtrami to wyższa szkoła jazdy, warto jednak małym krokami wchodzić w te zagadnienia.

podpatrując, jak robią to inni (np. twórcy wtyczek), bo to inwestycja w wiedzę, która się zwróci.

Za pomocą filtrów można wpływać na działanie części core’owej WordPressa (tzw. jądra) bez jej modyfikacji. Co więcej, dzięki wykorzystaniu filtrów Twój kod stanie się czytelniejszy.

W pliku header motywu Twenty Twelve w za pomocą filtrów zmodyfikowano działanie dwóch funkcji WordPressa:

Omówienie wykorzystania filtru na przykładzie funkcji wp_title

WordPressowa funkcja wp_title zwraca tytuł wpisu, strony, kategorii (w zależności od kontekstu użycia). Podczas generowania strony wykorzystywana jest do wyświetlenia meta tagu title. W niektórych przypadkach chcielibyśmy, aby w title pojawiło się coś więcej, np. dodatkowy opis w przypadku strony głównej.

Na obrazkach niżej pokazano kod który wyświetla zmodyfikowany tytuł w dwóch wersjach:

  • Tytuł modyfikowany jest bezpośrednio w pliku header.php
  • Tytuł wyświetlany tylko za pomocą funkcji wp_title, działanie której zmodyfikowano za pomocą filtru
Rys. 2a. - wyświetlanie title strony w Twenty Eleven
Rys. 2a. – wyświetlanie title strony w Twenty Eleven
Rys. 2a. - wyświetlanie title strony w Twenty Twelve
Rys. 2a. – wyświetlanie title strony w Twenty Twelve

Chyba nie trzeba Cię przekonywać, że kod w wersji 2. jest czytelniejszy. Od razu widać, że w tym miejscu wyświetlamy tytuł. Szczegóły implementacje zostały ukryte (znajdziesz je w pliku functions.php).

4. Oczyszczaj dane – unikniesz niespodzianek i Twoja strona będzie bezpieczniejsza

Analizując kod pliku header.php z pewnością zauważyłeś funkcję zaczynające się od przedrostka esc:

  • esc_url
  • esc_attr
  • esc_attr_e

Rodzina tych funkcji służy do oczyszczania danych zanim zostaną one wyświetlone na stronie.

Aby zobrazować sensowność wykorzystania tych funkcji posłużę się przykładem z innego pliku motywu Twenty Twelve (author.php). Znacznie łatwiej będzie zobrazować sensowność ich użycia (przy pominięciu tych funkcji z pliku header.php nie od razu zobaczymy różnicę w działaniu).

Załóżmy, że użytkownik WordPressa chce się przestawiać w ten sposób:

Rys. 3. Ustawienie podpisu z wykorzystaniem cudzysłowiu
Rys. 3. Ustawienie podpisu z wykorzystaniem cudzysłowiu

Do przedstawiania się użytkownik wykorzystuje pole Imię, składające się ze znaków, z których część jest w cudzysłowie.

Zobaczmy, jak zachowa się ten ciąg znaków na jednej ze stron motywu Twenty Twelve. Przykład pokazuję w oparciu o dwie wersje wyświetlania atrybutu title dla odnośnika: raz z pomięciem funkcji esc_attr i drugi raz jej wykorzystaniem:

Rys. 4a. Wyświetlania artybutu title bez esc_attr
Rys. 4a. Wyświetlania artybutu title bez esc_attr
Rys. 4b. Wyświetlania artybutu title z esc_attr
Rys. 4b. Wyświetlania artybutu title z esc_attr

Jak widać na rysunku 4a „zjedzona” została część podpisu w chmurce podpowiedzi.

Stało się tak dlatego, że napotkany w imieniu cudzysłów został potraktowany przez przeglądarkę jako znak zamykający tekst atrybutu title odnośnika. Wykorzystanie funkcji esc_attr podmieni znak cudzysłowu na taki, który pozwoli na odróżnienie go od znaku wykorzystywanego w języku HTML.

Druga z funkcji oczyszczających: esc_url pozwoli Ci na zwiększenie bezpieczeństwa Twojej witryny. Temat oczyszczania danych dotyczących URL-i został obszernie potraktowany w tym artykule.

5. Pomyśl o dostępności – strona przyjazna nie tylko dla niewidomych

W liniach 40-41 pliku header.php Motywu Twenty Twelve mamy kod który wyświetla dwa elementy:

  • nagłówek h3 zatytułowany Menu
  • odnośnik zatytułowany Skip to content

Te dwie linijki zasługują na bliższe zainteresowanie się. Tym bardziej, że nie zobaczysz ich na stronie.

Zrób szybki test

Zanim przyjrzymy się im bliżej, proponuję szybki test:

  1. Wejdź na chwilę na stronę http://twentytwelvedemo.wordpress.com/, zawierająca demo motywu Twenty Twelve.
  2. Zanim klikniesz na niej cokolwiek, naciśnij kilka razy klawisz tab (tabulacji) i obserwuj co się będzie działo.

Zauważ, że przy naciskaniu tabulacji na stronie wokół kolejnych odnośników będzie się pojawiać kropkowana ramka. Sygnalizuje ona aktywny odnośnik. Gdy naciśniesz Enter na aktywnym odnośniku, zostaniesz przeniesiony tam, dokąd on prowadzi.

Dzięki temu możemy szybko poruszać się po stronie za pomocą klawiatury. Zwykle nie masz potrzeby korzystać z nawigacji w ten sposób. Ale są ludzie, dla których trafianie myszą w odnośniki jest trudne lub niemożliwe, są to m.in.:

  • osoby poruszające się po stronie tylko za pomocą klawiatury
  • osoby niewidome, które czytają stronę za pomocą czytników ekranu

Wyobraź sobie teraz, że Twoje menu zawiera 30 pozycji (część jest ukryta jako elementy rozwijane, co nie znaczy, że ich nie ma). Przejście przez wszystkie te odnośniki zanim dotrzemy do właściwej treści strony może być bardzo uciążliwe.

Implementacja dodatkowego odnośnika „Skip to content” pozwoli szybko ominąć menu i dotrzeć do zasadniczej treści zarówno ludziom korzystającym z czytników ekranów jak i posługującym się tylko klawiaturą.

Jeśli chcesz zobaczyć, jak działa czytnik ekranu przy przeglądaniu strony internetowej polecam filmik youtube pt. „Importance of HTML Headings for Accessibility” (osadzony obok). Z tego filmiku dowiesz się również dlaczego wykorzystanie nagłówków do prezentacji treści (h1, h2, h3…) jest ważne dla niewidomych, a pytanie dlaczego motyw Twenty Twelve zawiera napis Menu ujęty jako nagłówek, którego w dodatku nie widać, przestanie być dla Ciebie zagadką.

6. Dbaj o przejrzystość i porządek – sam łatwiej się w tym odnajdziesz

Rys. 5. Struktura plików i katalogów Twenty Twelve
Rys. 5. Struktura plików i katalogów Twenty Twelve

Na koniec jeszcze jedna dobra praktyka programistyczna. Dotycząca modułowej organizacji kodu.

W linii 45 pliku header.php motywu Twenty Twelve widzimy wywołanie własnej funkcji get_header_image. Cała definicja funkcji została umieszczona nie tylko w osobnym pliku ale również w osobnym katalogu (inc/custom-header.php). Plik ten jest dołączany za pomocą funkcji require w functions.php.

Co zyskujemy podchodząc do pisania i organizacji kodu w ten sposób?

  • ukrywamy szczegóły implementacyjne wykorzystanych funkcji (w pliku header.php korzystamy z niejako czarnej skrzynki. get_header_image – daj mi obrazek nagłówka, nie interesuje mnie jak ty to zrobisz)
  • kod motywu dzielimy nie tylko na pliki, lecz również grupujemy w odpowiednich katalogach

Takie podejście nie tylko zwiększa przejrzystość pojedynczych linii kodu, ale pozwala szybciej i intuicyjnie odnaleźć się w strukturze całego motywu, w szczególności gdy kod zaczyna się rozrastać.

Na zakończenie

Na tym kończy się kod pliku header.php. Jeżeli zabawa w analizę kodu spodobała Ci się, możesz analogicznie prześledzić kolejne pliki motywu albo dać mi znać w komentarzach, że jesteś zainteresowany ciągiem dalszym tematu na tym blogu. Każda linijka kodu, której działania nie rozumiesz, to początek nowej przygody, a czytanie kodu ze zrozumieniem jest wedlug mnie jednym z lepszych przysobów przyswajania wiedzy. Gorąco polecam!

Czy Ty też lubisz czytać kody źródłowe innych programistów? Dowiadujesz się w ten sposób czegoś nowego? A może sam wyniosłeś jakąś ciekawą lekcję z analizy Twenty Twelve? Jaką?

Inne wpisy o podobnej tematyce:

29 komentarzy do “Dobre praktyki pisania kodu – ucz się od twórców WordPressa”

  1. Ja tam czasami swojego kodu po czasie odczytać nie mogę 🙂

    Trza będzie z tym coś zrobić 🙂

    Jak się tak fajnie zaznacza wiersze w notepad++?

  2. Wiele z tych rzeczy to nie dobre praktyki, ale wymagania. Świetną szkołą pod tym względem jest stworzenie darmowego szablonu do repozytorium WordPress.

    1. Ty tu z pewnością możesz więcej powiedzieć, bo już przetarłaś ten szlak. A HTML5 i dostępność (punkt 5) też jest wymogiem?

  3. Muszę przyznać, że esc_wszystko potrafi ratować skórę zwłaszcza wtedy, kiedy szablon pisany jest dla klienta, po którym nie można się spodziewać dyscypliny w rodzaju nie wsadzania losowych znaczników HTML wszędzie gdzie popadnie lub choćby domykania ich jak należy. 😉

    1. Dzięki za ciekawy komentarz. Właśnie przykłady takich praktycznych zastosowań są najlepsze, bo wówczas najlepiej czuć sens po co wkładać dodatkowy wysiłek.

  4. Witam. Mam dziwny problem. Blog na WordPressie. Dużo wpisów i w jednym strona ładuje się ttylko do poziomu wywołania comments.php. Dale nie ma nic, stopki itp. Header się wyświetla, post i później koniec. Akurat pod tym postem jest bardzo dużo komentarzy, ale miałem już takie sytuacje gdy maszyna nie dawała rady to wtedy po prostu strona się nie wyświetlała z przeciążenia. Włączenie błędów nic nie pokazuje.

        1. Czy ja dobrze to rozumiem. Wszystkie strony z komentarzami działają dobrze, tylko dla jednego wpisu się to sypie, tak?

          To może ustaw tymczasowo jakąś mała liczbę komentarzy na stronie i zobacz, czy to coś dało. Jeśli tak, to próbuj zwiększać tę liczbę, aż do momentu gdy się zacznie sypać. Wówczas będzie wiadomo w którym momencie to się dzieje i czy faktycznie powodem jest fakt przeciążenia konkretnej strony.

          Może to wina jakiegoś konkretnego komentarza, bo w jego treści jest coś niestandardowego?

          1. Sprawdziłem ostatnie komentarze – zwykły tekst. Nic szczególnego. Zmniejszanie liczby komentarzy też nie pomaga.

            Czy w przypadku dużej liczby odwiedzin bloga, pisania przez gości komentarzy i dosyć starej skórki bo z okolic 2007 roku, która była „łatana” w międzyczasie pomogłaby zmiana skórki na nowszą, np. z 2012 roku?

          2. Możesz to sprawdzić przełączając się choćby na chwilę na inną skórkę. Sprawdź w statystykach, w jakich godzinach jest najmniej wejść i wówczas możesz to zrobić bez bólu dla użytkowników. Czasami zmiana skórki powoduje konieczność ponownego ustawienia widgetów i włączenia menu, a czasami nic nie trzeba robić. Zależy od skórki.

            Dlatego najbezpieczniej to zrobić kopię serwisu i sprawdzić to gdzie na boku. W ogóle dla dużych serwisów dobrą praktykę jest utrzymywanie kopii testowej skonfigurowanej analogicznie jak oryginał, można wówczas szybko sprawdzać różne rzeczy, bez ingerencji w oryginał.

  5. Co śmieszniejsze #page w kodzie css brak. Fajnie piszą kod css, nie ma co… Rozbudowali go niepotrzebnie, ale nie chce mi się pisać, co bym usunął. Jak ktoś ma pojęcie o pisaniu css, to będzie wiedzieć o co chodzi po przyjrzeniu się plikowi style.css w tym szablonie. Jak dla mnie to przerost formy nad treścią i używanie w plikach php klas , których w css brak to jakaś farsa. Pozdrawiam.

  6. Korzystam z hostingu w neteasy.pl i mam problem z update wordpress na 3.5 – się zacina i jedynie widzę coś takiego (o dziwo podwójnie…):
    Pobieranie aktualizacji z http://wordpress.org/wordpress-3.5.1-new-bundled.zip…

    Pobieranie aktualizacji z http://wordpress.org/wordpress-3.5.1-new-bundled.zip…

    Pisałem do supportu, w odpowiedzie otrzymałem info że mam ręcznie przez FTP sobie zaktualizować…

    Czy na prawdę duże obciążenie generuje update wordpressa?

    1. Pierwszy raz się spotykam z takim problemem. Oczywiście możesz zrobić update ręcznie, ale bardzo się namęczysz. Ja bym pomęczyła hostingodawcę sugerując zmianę firmy, jeśli Ci w tym nie pomogą. I jeśli nie pomogą, zmień hosting, bo automatyczny update to chwila moment, a przy ręcznym się trzeba bardziej na główkować i łatwiej o pomyłkę.

  7. Analizuję kod programistów jak przerabiam motywy WordPressa. Jeszcze sporo nie wiem, więc jest co analizować. Np. ostatnio w dwóch motywach był użyty taki mały romb. Okazało się, że nie jest to obrazek. Został dodany w CSS za pomocą pseudoklasyk after z pustą wartością content. Autor nadał odpowiednią wielkość i przekręcił kwadrat o 45 stopni za pomocą transformacji w CSS. Ciekawe rozwiązanie. Nie wiem czy sam bym na to wpadł.

    Swoją drogą podoba mi się droga rozwoju HTML i CSS. W HTML5 kod bardziej uporządkowany i przejrzysty semantycznie, a w CSS coraz więcej można zrobić bez użycia obrazków, dzięki czemu strona szybciej się otwiera.

    Dzięki za analizę kodu w tym wpisie. Już dzięki Twojej analizie dowiedziałem się wielu wartościowych sposobów programowania w WordPressie. Z chęcią przeczytam Twoje kolejne podobne wpisy z analizą kodu.

    1. Paweł, cieszę się, że wpis coś wniósł, ale w statystykach widzę, że temat mało chwytliwy. O dobrych praktykach pisze na swoim blogu Paweł, cytowany w artykule, który dzisiaj opublikowałam (Czy WordPress jest trudny).

      Ja właśnie najwięcej się uczę analizując dobrej jakoś kod.

  8. Twórcy WordPressa to ostatnie osoby, u których szukałbym dobrych praktyk 😀 Przecież kod tego CMS-a to istny śmieć, pełen fatalnych rozwiązań, a przede wszystkim przestarzały o jakieś 10 lat. Pracowałem z WordPressem wiele lat, stworzyłem mnóstwo pluginów. Dobrze Wam radzę – jeśli się uczycie programować, nie tykajcie WordPressa. Możecie zajrzeć do jego kodu później, kiedy już wiecie o co w tym wszystkim chodzi. Idealny anti-pattern 🙂

  9. Nie przepadam za WordPressem, ale niestety z racji wykonywanego zawodu, jestem zmuszony w nim pracować. WordPress jest zaprzeczeniem dobrych praktyk programistycznych – zmienne globalne, syf w bazie danych, kod spaghetti oraz połączenie warstwy prezentacji z logiką biznesową. Dla osób, które pracowały we frameworkach np. Symfony2, konieczność pisania czegoś dla WordPressa to cofnięcie się w czasie o jakieś 10 lat. Rozumiem skąd wynika popularność WP – prostota obsługi jak i dostępność narzędzi do edycji dla zwykłego użytkownika, a dla osób które coś chcą pomieniać, wystarczy podstawowa znajomość php, bez zagłębiania się w inżynierie oprogramowania. Coraz więcej wymaga się tworzenia stron na WP, ma się nijak do całej analizy biznesowej jak i przełożenia tego na kod aplikacji/strony.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.